KADİM TAKIMLAR

Punk, Dukla Prag ve Masopust

Sezgin Rızaoğlu · Aralık 2018

Futbol tarihinde kült mertebesine ulaşmış bir forma, doğduğu topraklardan binlerce kilometre uzaklıkta bir punk parçasıyla tekrar popüler olur. O formayı giyenlerden biri de Ballon d’Or kazanan Josef Masopust’tur.

Yetmişlerle birlikte İngiltere topraklarında yeni bir müzik türü ortaya çıkar: Punk. Gençlik alt-kültürleri içinde oldukça farklıdır. Prog Rock, Heavy Metal’e karşı bir hareket olarak doğan punk, aynı zamanda hiçlik felsefesine ve anarşizme içinde barındırır. Öyle ki; bu durum dönemin siyasilerini de oldukça endişelendirir. Nitekim sonunda Ada’nın asi gençleri de sisteme ayak uydurur ve seksenlerin başında punk müziği popülerleşir.

1986 yılında ise “All I Want for Christmas is a Dukla Prague Away Kit / Yılbaşı İçin Tek İsteğim Dukla Prag’ın Deplasman Forması” isimli bir punk şarkısı Büyük Britanya topraklarında kendinden söz ettirir. İngiliz grubu Half Man Half Biscuit’in çıkardığı ilk single olan şarkının sözlerinde “Dukla Prag” isimli bir takımın deplasman formasından bahsedilir. O formayı giyen şımarık bir çocuğun oyun oynaması anlatılır. Şarkıda geçen takım Çekoslovakya’nın ünlü kulübüdür.

Half Man Half Biscuit’in konser duyurusu ve Dukla Prag’ın kült deplasman forması.

Şarkıyla birlikte İngiltere’de binlerce “Dukla Prag” forması satılır. Sarı zemin üstüne, göğsünde devasa bir şekilde kulüp ambleminin olduğu, yakası ve kolları kırmızı deplasman forması zamanla futbol dünyasının en kült tasarımlarından biri haline gelir. Günümüzde hala nostaljik forma sitelerinden en çok satılan formalardan arasında yer alır.

Prag, sokaklarında zaman kavramının yitirildiği şehirlerden biridir. İnsan, on üçüncü yüzyıldan beri ayakta kalmış meydanında dolaşırken, 500 yıldır zamanı doğru gösteren saatine bakarken ve şehrin her yanını süsleyen heykellerin arasında dolaşırken eski bir kitabın sayfalarını yavaşça çeviriyor gibi olur.

Konu futbol olunca Prag şehrinin en bilinen iki takımı vardır: Sparta Prag ve Slavia Prag. Günümüzde, geçmişlerindeki başarıların oldukça uzağında olan bu kulüpler eski günlerini mumla ararlar. Bu takımlarım gölgesinde kalan ise, 1950-80 arasında Çekoslovak futbolunun tozunu atan, binlerce kilometre uzaklıkta şarkılara konu olan, Çek ordusunun takımı Dukla Prag’dır.

Çek başkentinin en büyüğü olan 6. Bölge’de kurulan Dukla Prag, Avrupa’da mazisi kentdaşları kadar unutulmaz olmasa da Avrupa futbol tarihine birçok çeyrek final, iki yarı final ve bir de Ballon d’Or ödüllü iki oyuncu hediye eder. Askeriyenin takımı olarak kulüp 1948’de doğar ve o zamanki adı ‘Armadni Telovychovny Klub (ATK) Praha’ yani ‘Prag Askeri Beden Eğitimi Kulübü’dür. Bir nevi Sovyetler Birliği ve Doğu Bloğu’ndaki CSKA ön adlı takımların kardeşidir. İlk günden beri askeri gücü ve Savunma Bakanı Alexej Cepicka’nın desteğini arkasına alan ATK Praha o dönemin ünlü takımları Slavia Prag’tan yedi, Bohemians’tan beş futbolcuyu ve gelecekte Ballon d’Or’u kazanacak olan (1962) Josef Masopust’u bünyesine katar. Takım, kuruluşundan kısa bir süre sonra Çekoslovakya 1. Ligi’ne yükselir ve 1952’de ilk başarısını yani Çekoslovakya Kupası’nı kazanır. Ertesi yıl ise kulüp, adını ‘Ustredni Dum Armady (UDA) Praha’ yani “Prag’daki Ordunun Merkezi” olarak değiştirir ve aynı yıl içinde ilk ulusal unvanını kazanarak lig şampiyonu olur. Üç yıl sonra ise takım, bugünkü Dukla Prag adını alır. Dukla isminin verilmesinin sebebiyse Çekoslovakya tarihindeki askeri bir başarıdır. 1944 yılında Karpat dağlarında, Polonya ile Slovakya arasındaki sınırda yer alan ve sonunda Nazi ordusunun bozguna uğratıldığı geçidin adı takıma verilir. Josef Masopust ise takımın incisidir. Madenci babanın altı çocuğundan biri olan Çekoslovak yıldız, 18 yaşındayken Vodotehna Teplice ile sözleşme imzalar, ancak kulüp dört yıl sonra onu Dukla’ya satmak zorunda kalır. Yeni takımının taraftarları stadyumu doldurduklarında, her iki ayağını da iyi ama solunu muhteşem kullanan, sahada ileri görüşlülüğe sahip genç bir orta saha oyuncusuyla karşılaşırlar. Golleri, driplingleri, yorgunluk nedir bilmeyen performansı ve paslarıyla kısa sürede takımın lokomotifi olur Josef. Dukla Prag’daki başarısı onu milli takımın da vazgeçilmesi yapar. Masopustlu Çekoslovakya önce 1960 Avrupa Şampiyonası’nda üçüncü olur, 1962 Dünya Kupası’nda ise finale çıkılır. Doğu Avrupa temsilcisi, finalde Masopust’ın harika golüyle 1-0 öne geçse de karşılaşmayı 3-1 kayber. Dukla’dan gelen bu orta saha oyuncusu 4-2-4 sistemindeki performansıyla hem turnuvanın yıldızı olur hem de yılsonunda Portekiz efsanesi Eusebio’yu geride bırakarak Ballon d’Or’u kazanır. Bu Avrupa için de bir ilktir.

Josef Masopust ve Eusebio bir arada.

Çek futbol tarihi üzerine kitaplar yazan Radovan Jelinek o ödülün özelliğini şöyle tanımlar: “Özellikle Doğu Bloğu için çok istisnai bir durumdu çünkü önceki Ballon d’Or kazananları ve o yılki rakipleri hep batıdandı. Bu açıdan düşünürseniz gerçekten harika bir başarıydı.”

Masopust’un bu başarısında Dünya Kupası’nda başarısı kaçınılmazdır ama omilli takıma yedi oyuncu veren Dukla Prag’ı de es geçmek olmaz. Dukla, Josef Masopust, Vaclav Pavlis, Ladislav Novak, Svatopluk Pluskal, Josef Jelinek, Jaroslav Borovicka gibi güçlü isimlerle 1956-66 arasında ülke futboluna damgasını vurur. Özellikle yeni stadyumları ‘Na Julisce’a geçmeleriyle 1961-64 arasında dört kez üst üste şampiyon olarak Slavia Prag’ın rekorunu egale eden takım 1962, 1963, 1964 yıllarında Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası’nda çeyrek final oynadıktan sonra nihayet 1966 yılında yarı finali görür. O yıl Anderlecht, Ajax gibi takımları eleyen sarı kırmızılılar, maalesef son dörtte Glasgow Celtic’e elenirler. Bir sonraki başarı için 10 yıl bekleyeceklerdir. 1986’da Kupa Galipleri Kupası’nın son dörde kalacaklardır. Bu sefer de Dinamo Kiev’e eleneceklerdir.

70’li yıllarda Dukla Prag takımı.

Doğu Bloğunun yıkılmasıyla, 1989 sonrasında kulüp ciddi bir finansal krize düşer. Artık ordunun da desteğini kaybeden kulüp, yeni sistemin gözünde “Komünizmin artığı”dır. Kulüp için kötü zamanlar başlar. 1993’te Çekoslovakya’nın parçalanmasıyla Dukla, ilk kez düzenlenen Çek Ligi’nin dibine demir atar ve 10 puanla alt lige düşer. O sezon ilk ve tek galibiyetlerini ancak 23. haftada elde edeceklerdir. Yıllardır alt liglerde ve farklı isimlerle yoluna devam eden Dukla Prag her zaman kült olan forması ve Ballon d’Or kazanan iki oyuncusuyla hatırlanacaktır. Birincisi Josef Masopost, ikincisi mi? Pavel Nedved. Yıldız oyuncu Çekoslovakya’nın bölünmesinden iki sene önce, 19 yaşında Dukla Prag’da top koşturmuştur.

Çek Cumhuriyeti’nde Ballon d’Or denildi mi, kuşkusuz akla gelen ilk takım Dukla Prag olacaktır. Bakalım şehrin o meşhur saatindeki çanlar çaldığında, sıradaki hangi Çek futbolcu Altın Top’u elinde tutacaktır!